“ជីវិតរបស់ព្រះអង្គគឺជាគំរូក្លាហានមួយក្នុងចំណោមគំរូក្លាហានដ៏រុងរឿងបំផុតដែសជាអភ័យឯកសិទ្ធ
របស់មនុស្សជាតិដើម្បីសង្កេតមើល…”កម្មវត្ថុដែលជាភស្តុតាងបង្ហាញអោយឃើញដោយអ្នកនិពន្ធ
ជនជាតិបារាំងដ៏សំខាន់នេះមានឈ្មោះថា អេ អែល អិម នីកូឡាស(A.L.M. Nicolas) លោកបានសរសេរ
ថាព្រះបប គឺជាកិត្តមជនដែលគេបានទាយទុកជាមុនដ៏ល្បីល្បាញជាប្រវត្តិសាស្រ្តក្នុងសតវត្យទី១៩។
នៅក្នុងអំទ្បុងពេលកន្លះសតវត្សទី១៩ ដំបូងពលវសទ្ធាសហស្សវត្សបានធ្វើអោយមនុស្សជាតិជាច្រើន
ពាសពេញពិភពលោកបានយល់ច្បាស់គឺនៅចំពេលដែលអ្នកកាន់សាសនាគ្រិស្តបានរំពឹងទុកថាព្រះ
យេស៊ូនឹងវិលត្រទ្បប់មកវិញដែលនៅពេលនោះរលកនៃការរំពឹងទុកនោះបានបក់កាត់តាមអ្នកកាន់
សាសនាអ៊ីស្លាមថា ”ព្រះប្រចាំយុគសម័យកាល ”នឹងបង្ហាញព្រះកាយ។ដោយមានការបំពេញ
ពីព្យាករណ៍នៅក្នុងគម្ពីររបស់ពូកគេនោះ ទាំងអ្នកកាន់សាសនាគ្រិស្ទហើយនិងអ្នកកាន់សាសនា
អ៊ីស្លាមបាននឹកក្នុងចិត្តថាយុគសមយ័ស្មារតីថ្មីនឹងជិតចាប់ផ្តើមហើយ។
ការរំជើបរំចួលពីមេដឹកនាំសាសនាថ្មីនេះនៅក្នុងប្រទេសភើសៀ(អ៊ីរ៉ង់)បានឡើងដល់កម្រិតកំពូល
នៅក្នុងខែឧសភាថ្ងៃទី២៣ឆ្នាំ១៨៤៤គឺនៅចំពេលដែលពាណិជ្ជករវយ័ក្មេងម្នាក់ -ដែលមាន
ឈ្មោះថា-បប បានប្រកាសថាព្រះអង្គគឺជាអ្នកបំពេញការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះអាទិទេពដែលនាំទៅ
រកការផ្លាស់ប្ដូរជីវិតចិត្តវិញ្ញាណរបស់អម្បូរណ៏មនុស្សដែលបានសន្យាទុកមកជាយូរហើយ។
នៅក្នុងសេចក្ដីប្រកាសនោះព្រះបបមានបន្ទូលថា “ឱមនុស្សជាតិរបស់
ពិភពផែនដីអើយ…’’ពិតណាស់ពន្លឺដែលជាភាពរុងរឿងរបស់ព្រះនាមលេចទ្បើងនៅក្នុងចំណោម
របស់ពួកអ្នកហើយចូរអ្នកផ្ទៀងសោតារបស់អ្នកស្ដាប់ទៅសំនៀងពិសិដ្ឋរបស់ព្រះ សំនៀង
ពិសិដ្ឋរបស់ព្រះនេះមាននៅក្នុងគម្ពីរត្រឹមត្រូវតាមកន្លងដែលអាចនាំផ្លូវអោយអ្នកឆ្ពោះទៅកាន់
មាគ៌ាសន្តិភាពត្រឹមត្រូវបាន…’’ជាការកែតម្រង់នៃការដើរថយ ក្រោយរបស់សីលធម៌ដែលកំពុង
តែយ៉ាប់យ៉ើនទ្បើងៗនៅក្នុងសហគមន៍ជនជាតិភើសៀននោះព្រះបបបានប្រកាសថាដើម្បីបន្ថយ
អោយមានស្មារតីហើយនិងដើម្បីអោយមានការរីកចម្រើនទៅមុខផ្នែកខាងសង្គមនោះគឺស្ថិតនៅ
លើ’’សេចក្តីស្រលាញ់និងមេត្តា’’មិនមែនជា’’ការប្រើកម្លាំងនិងការបង្ខិតបង្ខំទ្បើយ’’តាំងតែពីពេល
នោះមកព្រះបបបានដាស់អស់ទាំងមនុស្សគ្រប់ជាន់ថ្នាក់អោយមានសេចក្ដីសង្ឃឹមនិងមាន
អាម្មណ៍រំភើបរីករាយយ៉ាងខ្លាំងហើយរំពេចនោះការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះអង្គក៏បានឆក់ដួងចិត្ត
សាវករាប់ពាន់នាក់អោយទទូលស្គាល់ព្រះអង្គ។
ថ្វីត្បិតតែពាណិជ្ជករវយ័ក្មេងរូបនេះមាននាមដើមថាស៊ីយីតអាលី-មូហាម៉ាត់ក៏ដោយក៏ព្រះអង្គបានទទួលយកនាមថា“បប’’នាមនេះជាភាសារអារ៉ាប់
មាននយ័ថា’’ទ្វាធំឬទ្វារ’’ផងដែរ។ព្រះបបបានពន្យល់ថាការយាងមករបស់ព្រះអង្គគឺជាការតំណាងអោយក្លោងទ្វារធំដែលនៅពេលខាងមុខឆាប់ៗនេះ
ការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះជូនដល់មនុស្សជាតិសាសន៍ដែសបានរំពឹងទុកជាមុនជាសកលនោះគឺតាមក្លោងទ្វារធំនេះ។សាច់រឿងដែលជាចំណុចសំខាន់
នៃកិច្ចការចម្បងរបស់ព្រះអង្គគឹថាគម្ពីរដែលមានឈ្មោះថា…បាយ៉ាន់…គឺជាគម្ពីរដែលនិយាយរៀបរាប់ពីការជិតកើតមានទ្បើងនូវអ្នកនាំសារទីពីរពីព្រះ
ព្រះអង្គគឹជាព្រះសាស្ដាអស្ចារ្យចជាងព្រះបបហើយបេសកកម្មរបស់ទ្រង់នឹងនាំចូលមកនូវយុគសម័យសន្តិភាពនិងយុត្តិធម៌ដែលបានសន្យាទុកក្នុង
ជំនឿអ៊ីស្លាម ជំនឿគ្រិស្ត ហើយនិងសាសនាពិភពលោកដទៃទៀត។
ការយាងមករបស់ព្រះបរមគ្រូអង្គនេះព្រះបបបានសបញ្ជាក់ថា “ ព្រះអង្គគឺជាព្រះបរមគ្រូដែលព្រះអាទិទេពនឹងបង្ហាញអោយឃើញ’’ហើយព្រះបប
បានមានបន្ទូលទៀតថា“តថាគតគ្មានពាក្យឯណាអាចយកមកពិពណ៌នាអោយសមនឹងព្រះអង្គទ្បើយហើយនៅក្នុងគម្ពីររបស់តថាគតដែលមានឈ្មោះ
ថាបាយ៉ាន់នោះក៏គ្មានពាក្យពេចន៍ណាមួយអាចនិយាយអោយត្រូវនឹងបុព្វហេតុសាសនារបស់ព្រះអង្គបានដែរ។’’ព្រះបបានរ៉ាយរ៉ាប់ពីគោលបំនង
សំខាន់នៃបេសកកម្មរបស់ព្រះ ព្រះអង្គដោយពន្យល់ថា “’គោលបំណងដែលជាប្រភពនៃការត្រាស់ដឹងនេះ គ្រាន់តែជាការប្រកាសអោយដឹងជាមុន
នូវការមកដល់ជំនឿសាសនារបស់ព្រះបរមគ្រូ(ព្រះបាហាអ៊ុលទ្បាហ៍)ដែលព្រះអាទិទេពនឹងបង្ហាញអោយឃើញនៅថ្ងៃខាងមុខ។“មូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់
សមិទ្ធិកម្មរបស់មនុស្សជាតិនឹងត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងការបង្ហាត់បង្រៀនរបស់ព្រះសាស្ដាសកលរបស់ព្រះអាទិទេពដែលបានសន្យាទុកមកជាយូរ
ហើយរបស់អង្គនេះ ចំណែកឯ “ ការសរុបរួមនៃសាសនារបស់ព្រះគឺមាននៅក្នុងការបង្ហាត់បង្រៀនរបស់ព្រះសាស្ដាអង្គនោះចំណែកឯព្រះអង្គព្រះ
បបវិញគឺជាអ្នកជួយព្រះសាសា្ដអង្គនោះ (ព្រះបាហាអ៊ុលទ្បាហ៍)។ “សម្រាប់យុគសមយ័របស់ព្រះបបគឺជាយុគសម័យប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់មនុស្សជាតិ
បានទ្បើងដល់កម្រិតកំពូល ហើយព្រះអង្គគឺជា“សំនៀងរបស់អ្នកស្រែកហៅដែលកំពុងតែស្រែកហៅខ្លាំងៗនៅក្នុងទីរហោថានរបស់បាយ៉ាន់’’ដែល
កំពុងតែប្រកាសឲ្យមនុស្សជាតិចូលមកកាន់និតិកាលនៃបក្កភាពរួមរបស់វា។
គ្រប់សំណេររបស់ព្រះបប ព្រះអង្គបានដាស់តឿនដោយសាវករបស់ព្រះអង្គឲ្យរង់ចាំមើលព្រះបរមគ្រួដែលបានសន្យាទុកនោះដោយយកចិត្តដាក់
ហើយនៅពេលណាព្រះបរមគ្រួបានបង្ហាញព្រះកាយនៅពេលណានោះត្រួវប្រញាប់ទទួលស្គាល់ហើយធ្វើតាមទ្រង់ភ្លាម។ព្រះបបបានដាស់តឿនឲ្យ
សាវករបស់ព្រះអង្គមើលព្រះអង្គនោះដោយ <<ចក្ខុអារម្មណ៍>> កុំមើលដោយ<<ការស្រមើលស្រមៃតាមមនោគតិ>>របស់ពួកគេ។ដើម្បីឲ្យបានទទួល
ផលប្រយោជន៍ឲ្យសមនឹងព្រះបរមគ្រួដែលព្រះអាទិទេពនឹងបង្ហាញឲ្យឃើញនោះ<<ទាមទារឲ្យមានខ្នាតគំរូនៃចរិយារមាទថ្មីទាំងស្រុង ទាមទារឲ្យមាន
បុគ្គលិកលក្ខណ:ថ្លៃថ្នូរដែលមនុស្សលោកមិនធ្លាប់មានពីមុនមក៖ កាលនោះព្រះបបបានជម្រុញលើកទឹកចិត្តឲ្យសាវកក្រុមទី១របស់ព្រះអង្គមានបន្នូល
ថា៖<< ចូរបន្សុទ្ធដួងចិត្តរបស់អ្នកចេញពីតណ្ហាលោកិយនេះឲ្យអស់>>ហើយចូរញុំាងឲ្យគុណធម៏ដែលជានិស្សិយទេវតាតុបតែងលំអខ្លួនប្រាណរបស់
អ្នកវិញ……ពេលវេលាបានមកដល់ហើយចូរពន្លត់នូវគំនិតឥតបានការ ប៉ុន្តែចូររក្សានូវអារម្មណ៍ទ្រទ្រង់ដោយទង្វើល្អបរិសុទ្ធផូរផង់ ទង្វើល្អបរិសុទ្ធ
ផូរផង់នេះអាចឡើងទៅកាន់រាជបល្ល័ង្កនៃភាពខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតហើយដែលអាចទទូលយកដោយព្រះអង្គបាន….។
ព្រះបបបបានមានបន្ទូលរៀបរាប់ពីចំណុចអត្តសញ្ញាណខ្លះៗរបស់ព្រះសាស្តាដែលបានសន្សាទុកនោះថា៖ <<វាជាការល្អប្រពៃណាស់ចំពោះមនុស្ស
ណាដែលយកភ្លែកមើលដោយយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើសណ្តាប់ធ្នាប់របស់ព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍ ហើយបានអរគុណដល់ព្រះរបស់គាត់ទៀតផងនោះ។
ព្រោះទ្រង់នឹងត្រូវបានគេបង្ហាញឲ្យឃើញជាបា្រកដ>> ហើយ <<បើនៅពេលណាតារាប្រចាំភពព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍នៃភាពរុងរឿងនឹងរះបញ្ចោញ
រស្មើត្រចះត្រចង់នៅខាងលើនភបាទនៃអនន្តហើយនោះ អ៊ីចឹងវាជាកាតព្វកិច្ចរបស់អ្នកដែលត្រូវបង្ហាញវត្តមានរបស់អ្នកនៅចំពោះមុខព្រះរាជបល្ល័ង្ក
របស់ទ្រង់>>។ ហ៊ូសេនអាលី ជាអ្នកដឹកនាំសាវករបស់ព្រះបបមា្នក់ដែលគេសា្គល់ជាប្រវតិ្តសាស្តថា បាហាអ៊ុលឡាហ៍ដែលជាព្រះនាមនេះមានន័យ
ថា “បាហា” ( ជាភាសាអារ៉ាប់ប្រែជា “ ភាពរុងរឿង” ឬ “ ភាពត្រចះត្រចង់”) នៅក្នុង ឆាំ្ន១៨៤៨ សាវករបស់ព្រះបបបានធ្វើពិធីជូបជុំគា្នមួយដាក់ព្រះ
នាមថា “ បាហាអ៊ុលឡាហ៍”នេះ ក្រោយ មកព្រះបបបានធើ្វសចា្ទប័ន(ទទួលស្គាល់ឬគាំទ្រ) ដោយអង្គឯង។
តួនាទីរបស់ព្រះបបមានប្រការខ្លះប្រៀបដូច គា្ននឹងលោក ចន បាផធីសថ៍(John Baptist)ក្នុងការ បងើ្កតគ្រិស្ចសាសនា។ ព្រះបបគឺជាសនោផ្សាយសារ
(ជាអ្នកនាំសារមុនគេ) របស់ព្រះបាហាអ៊ុឡាហ៍: បេសកកម្មរបសើទ្រង់គឺ រៀបចំផ្លូវឲ្យព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍យាងមក។
តាមមតិ ការបង្កើតជំនឿបាប៊ីគឺត្រូវបានគេត្រិះរិះពិចារណាដោយបាហៃថាជាវិវេចន:នឹងការបង្កើតជំនឿបាហៃហើយគោលបំណងរបស់វាត្រូវបានគេ
បំពេញចប់នៅពេលព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍បានប្រកាសកាលពីឆ្នាំ១៨៦៣ថាព្រះអង្គគឺជាះព្រះសាស្តាដែលបានសន្សាទុកដែលបានព្យាករណ៍ទុកមុន
ដោយព្រះបប។ក្រោយមកព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍បានមានបន្ទូលបញ្ជាក់ថាព្រះបបគឺជា ” សនោនៃព្រះនាមរបស់ព្រះអង្គ ហើយនឹងជាបុព្វនិមិត្តនៃការ
ត្រាស់ដឹងដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះអង្គដែលបានបង្កឲ្យមានពន្លឺនៃភាពត្រចះត្រចង់រះចែងចាំងនៅលើនភាបាទនៃភពផែនដី”។ ការបង្ហាញព្រះកាយរបស់
ព្រះបបបានធ្វើជាសញ្ញាអវសាន្តនៃ “ ប្រវត្តិកាលដែលបានទាយទុកជាមុន” នៃប្រវត្តិសាស្ត្រសាសនាហើយបានបានផ្តើម “ បំពេញនូវប្រវត្តិកាល”
ថ្មីមួយទៀត។
ថ្វីត្បិតតែដូច្នេះក៏ដោយ ក៏នៅពេលជាមួយគ្នានោះព្រះបបបានបង្កើតសាសនាដ៏ចម្លែក ឯករាជ្យផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ព្រះអង្គផងដែរ។ជំនឿសាសនារបស់
ព្រះអង្គត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាជំនឿសាសនាបាប៊ីដែលសាសនានេះមានសហគមន៍សកម្មយ៉ាងក្លៀវក្លារបស់ខ្លួនផ្ទាល់ មានគម្ពីរផ្ទាល់ខ្លួនរបស់វា ហើយ
បានបន្សល់ទុកនូវប្រវត្តិសាស្រ្តដែលមិនចេះសាបសូន្យផ្ទាល់ខ្លួនរបស់វាទៀតផង។ សំណេរបាហៃធ្វើវិញ្ញាណប័នកម្ម(ធ្វើជាសាក្សី)ថា “ ភាពអស្ចារ្រ
របស់ព្រះបប កើតមានឡើងតាំងពីដំបូងមកម៉្លេះហើយមិនមែនទើបតែកើតឡើងក្នុងកំឡុងពេល ដែលព្រះអាទិទេពតែងតាំងទ្រង់ជាបុគ្គលឆ្នើមមុខគេ
នៃការត្រាស់ដឹងដ៏មានសារៈសំខាន់បំផុតប៉ុណ្ណោះនោះទេ ប៉ុន្តែអ្វីដែលវិសេសវិសាលជាងនេះទៅទៀតនោះគឺទ្រង់ត្រូវបានប្រទានដោយអនុភាពនៃ
ទំនាក់ទំនងក្នុងការចាប់ផ្តើមដំបូងទៅលើការស្ថាបនាឡើង នៃសាសនាឯករាជ្យមួយ”ដោយការអំពាវនាវសង្គមនៃប្រទេសភើសៀបានកែទំរង់ឡើងវិញ
នូវផ្នែកសីលធម៌ និង ស្មារតីហើយការទទូចរបស់ទ្រង់បានលើកតំកើងដល់ឋាន:ភាពរបស់ស្ត្រីនិងជនទីទ័លក្រលំបាក តាមពិតព្រះបបបាននាំ
មកនូវឥរិយាបថដែលនឹកដល់ព្រះសាស្តាពីអតីត។ ប៉ុន្តែមិនដូចគ្នានិងព្រះសាស្តាពីអតីតដែលអាចមើលឃើញនូវអនាគតដ៏វែងឆ្ងាយសម្រាប់ពេល
វេលាមួយ នៅពេលនោះ “ផែនដីនឹងត្រូវបានគេបំពេញដោយចំណេះដឹងនៃភាពរុងរឿងរបស់ព្រះ”។ ដោយការបង្ហាញឲ្យឃើញដ៏ពិតប្រាកដរបស់
ព្រះបបបានប្រកាសថា អរុណ្ណាភាសនៃ “ ថ្ងៃរបស់ព្រះចុងបញ្ចប់បានរះឡើងហើយ ” ។
ដួងចិត្តនិងចិត្តគំនិតនៃអ្នកទាំងឡាយណា ដែលបានឮសាររបស់ព្រះបបគឺត្រូវបានឃុំឃាំងនៅក្នុងពិភពផ្លូវសតិដែលបានធ្វើការផ្លាស់ប្តូរតិចតួចពី
មជ្ឈឹមវ័យ។ ដោយតាមបញ្ញាត្តិរបស់ទ្រង់ចំពោះការធ្វើឲ្យកើតមានឡើងនៃស្មារតី ការផ្សព្វផ្សាយនៃការងប់រំរបស់ទ្រង់ ហើយនិងសារប្រយោជន៍នៃ
វិទ្យាសាស្ត្រគឺតាមមាត្រដ្ឋានដែលខុសប្លែកពិធម្មតាខ្លះៗ។ ដូច្នេះដោយប្រកាសនូវសាសនាថ្មីទាំងមូល ព្រះបបត្រូវតែជួយសាវ័ករបស់ទ្រង់បំបែកខ្លួនពី
គម្រោងនៃលិខិតបញ្ជាក់របស់អ៊ីស្លាមហើយរួបរួមពួកគេក្នុងការរៀបចំពួកគេចំពោះការយាងមកដល់របស់ព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍។
មូឡា ហូសែន អ៊ី បាហ្ស្រី(Mulla Husayn-i-Bushrú'i) ជាសមាជិកក្រុមសាសនានៃប្រទេសភើសៀបានពិពណ៌នាពីឥទ្ធិពលមកលើគាត់នៃការជួបប្រជុំ
ដំបូងរបស់គាត់ជាមួយព្រះបបថា “ ខ្ញុំបានមានអារម្មណ៍ប្រកបដោយក្តីក្លាហាន និងអំណាចដែលពិភពលោក ពលរដ្ឋរបស់ពិភពលោកនិងមេដឹកនាំ
របស់វាក្រោកឡើងប្រឆាំងនឹងខ្ញុំ ហើយខ្ញុំតែម្នាក់ឯងហើយមិនរួញរា តស៊ូនឹងការយាយីររបស់ពួកគេ។ សកលលោកទាំងមូលបានបង្ហាញខ្លួនឡើង
ប៉ុន្តែធូលីមួយក្តាប់ពេញស្ថិតក្នុងដៃរបស់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំហាក់ដូចជាសម្លេងនៃតួអង្គ ហ្គាប្រៀល(Gabriel)ដែលកំពុងអំពាវចំពោះមនុស្សជាតិថា : ភ្ញាក់ឡើងៗចូរ
ក្រលេកមើលពន្លឺពេលព្រឹកព្រលឹមត្រូវបានបំផ្លាញ”។
ឥទ្ធិពលប្រែប្រួលនៃសាររបស់ព្រះបបគឺដំបូងត្រូវបានទទួលជោគជ័យ តាមរយ:ការផ្សព្វផ្សាយសារជាពាក្យកាព្យ វិចារណកថាជាច្រើន និងលទ្ធិ
សាសនាព្រមទាំងកិច្ចការដែលប្រកបដោយអាថ៌កំបាំងនានា។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សមាជិកក្រុមសាសនានៃប្រទេសភើសៀមួយចំនួន ដូចជា
លោក មូឡា ហូសែន(Mulla Husayn)គឺអាចឭផ្ទាល់ពីទ្រង់។ ឥទ្ធិពលនៃសូរសៀងរបស់ព្រះបបត្រូវបានគេពណ៌នាដោយសាវ័កម្នាក់ថា: “ បទ
ទំនុកនៃការស្មូត្ររបស់ទ្រង់ ចង្វាក់ចុងជួនរណ្តំណែងណងហូរឥតអាក់ចេញពីបបូរមាត់របស់ទ្រង់ជ្រាបចូលក្នុងត្រចៀកនិងដក់ក្នុងដួងវិញ្ញាណក្ខន្ធ
របស់យើងគ្រប់គ្នា។ ព្រះសូរសៀងរបស់ទ្រង់ប្រកបដោយបារមីបានលាន់រំពងពេញគិរីបុព្វតានិងជ្រោះជ្រងជ្រលងដងអូរ។ បេះដូងបស់យើងមាន
សភាពញាប់ញ័រចាក់ចូលយ៉ាងជ្រៅនិងដក់ជាប់ចំពោះការអំពាវនាវនៃបន្ទូលរបស់ទ្រង់ ”។
ការប្រកាសរបស់ព្រះបបប្រកបដោយភាពអង់អាចក្លាហាន--ដែលដាក់ទស្សន:វិស័យថ្មីទៅលើសង្គមទាំងមូល-- ដែលបានអង្រួនដ៏ខ្លាំងក្លានៃការមិន
តក់ស្លុតនៅក្នុងការបង្កើតអាណាចក្រនិងការបង្កើតសាសនា។ ដោយហេតុនេះហើយ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសាវ័ករបស់ព្រះបប(បាប៊ី)មានសន្ទុះយ៉ាង
លឿន។ សាសនិកបាប៊ីរាប់ពាន់នាក់ត្រូវបានគេសម្លាប់យ៉ាងរង្គាលឲ្យរន្ធាត់តក់ស្លុតឥតឧបមា។ ការស្តែងឲ្យឃើញនូវភាពក្លាហានប្រកបដោយ
ឥរិយាបថមានគុណធម៌ខ្ពស់ដោយសាសនិកបាប៊ីក្នុងការប្រឈមមុខនឹងការយាយីដែលត្រូវបានគេកត់ត្រាទុកដោយអ្នកសង្កេតការនៃចស្ចឹមប្រទេស
មួយចំនួន។ អ្នកប្រាជ្ញជនជាតិអឺរ៉ុបជាច្រើនអ្នកដូចជា អៀណែស រិណាន(Ernest Renan), លីអូ តូលស្តយ(Leo Tolstoy), សារា បឺនហាដថ៍(Sarah
Bernhardt) និង ដឹ ខមថ៍ ដឺហ្គូប៊ីណៀ(the Comte de Gobineau) គឺត្រូវបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងជ្រៅដល់ពួកគេដោយសារកើតឡើងនៃសាសនានោះ បាន
លាតត្រដាងនូវអ្វីដែលត្រូវទទួលស្គាល់ថាជាប្រទេសប្រើអំពើព្រៃផ្សៃ។ ភាពថ្លៃថ្នូរនៃជីវិតរបស់ព្រះបបនិងការបង្ហាត់បង្រៀន ព្រមវីរភាពនៃអ្នកជំនឿ
របស់ទ្រង់ក្លាយជាប្រធានបទនៃការសន្ទនាជជែកគ្នាគ្រប់ទីកន្លែងក្នុងសហគមន៍អឺរ៉ុប។ប្រវត្តិសង្ខេបនៃឆាកជីវិតរបស់ តាហិរីដែលអ្នកកវីនិពន្ធកំណាព្យ
ដ៏ឆ្នើមនិងជាកំពូលវីរនារីនៃសាសនាបាប៊ីដែលបានប្រាប់ដល់អ្នកសម្លាប់នាងថា: “អ្នកអាចសម្លាប់ខ្ញុំតាមតែចិត្តអ្នកចង់ ប៉ុន្តែអ្នកមិនអាចបញ្ឈប់នៃការ
ទាមទារឲ្យមានសេរីភាពរបស់ស្រ្តីបានជាដាច់ខាត” ។
ទីបញ្ចប់ អ្នកដែលប្រឆាំងនឹងព្រះបបបានប្រកែកថាព្រះបបគឺមិនមែនត្រឹមតែមនុស្សឥតសាសនាប៉ុណ្ណោះទេ តែទ្រង់ជាឧទាំគួរឲ្យគ្រោះថ្នាក់បំផុត។
អាជ្ញាធរក៏សម្រេចចិត្តសម្លាប់ទ្រង់។ នៅថ្ងៃទី០៩ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ១៨៥០ ការកាត់ទោសនេះគឺត្រូវបានអនុវត្តនៅទីលាននៃបន្ទាយកងកម្លាំងយោធា
ទីក្រុងតាព្រីស។ មានមនុស្ស ១០០០០ នាក់បានប្រមូលគ្នាយ៉ាងកុះករនៅលើដំបូលនៃបន្ទាយនិងផ្ទះដែលផ្តោតសម្លឹងទៅកាន់ទីលានប្រហារជីវិតនោះ
ឥតដាក់ភ្នែក។ ព្រះបប និង សាវ័ករបស់ទ្រង់ដ៏ក្មេងម្នាក់ឈ្មោះ អានីស ត្រូវបានគេចងនឹងខ្សែពួរជាប់នឹងជញ្ជាំង។ កងវិរ:សេនាធំដែលមានទាហាន
៧៥០នាក់ដែលត្រូវបានរៀបចំជាបីជួរដែលមួយជួរៗមានទាហាន២៥០នាក់។ កាំភ្លើងត្រូវបានគេបាញ់ម្តងមួយជួរៗ។ ផ្សេងដ៏ក្រាសខ្មៅងងឹតធ្វើ
ឲ្យទីលានប្រហារជីវិតមើលអ្វីពុំឃើញឡើយ។
របាយកាណ៍នៃការប្រហាជីវិតដែលបានសរសេរដោយ ស័រ ចាស្ទីន ហ្សីល(Sir Justin Shiel) ដែលជាបេសកកជនវិសាមញ្ញនៃម្ចាស់ក្សត្រី វីថ័រៀ(Vitoria)
ផ្ញើជូន ឡត ផាលម៉ឺស្ទូន(Lord Palmerston) ជាលេខានៃក្រសួងកិច្ចការបរទេសរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស និង គណ:រដ្ឋមន្រ្តី ឯកអគ្គរដ្ឋទូតក្នុងទីក្រុង
តេអេរ៉ង់ នៅថ្ងៃទី២២ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ១៨៥០ បានកត់ត្រាទុកថា: “ នៅពេលផ្សែងនិងធូលីរសាត់បាត់អស់ពួកគេមិនបានឃើញព្រះបបទេ ហើយ
មនុស្សទាំងអស់នោះនិយាយថាព្រះបបយាងទៅឋានសួគ៌បាត់ហើយ។ គ្រាប់កាំភ្លើងទាំងនោះបានកាត់ផ្តាច់ខ្សែពួរដែលចងទ្រង់តែប៉ុណ្ណោះ។ ពេល
នោះការរុកព្រះបបក៏បានចាប់ផ្តើមឡើងយ៉ាងវក់វី។ គេបានឃើញព្រះអង្គគង់ជាយថាហេតុនៅក្នុងបន្ទប់របស់ទ្រង់កំពុងបញ្ចប់ការកាត់ប្រសាសន៍
នៃការសន្ទនាជាមួយលេខាធិការទ្រង់”។ សូមបញ្ជាក់ថាពេលព្រឹកព្រលឹមនៅពេលអ្នកយាមនាំទ្រង់ទៅទីលានប្រហារជិវិតនោះ ព្រះបបបានព្រមាន
គាត់ថា “ គ្មានអំណាចលោកីយ៍ណា អាចឲ្យគាត់នៅស្ងៀមបានទេរហូតដល់គាត់បញ្ចប់នូវអ្វីៗដែលគាត់ចង់និយាយនោះបានទេ”។ នៅពេលអ្នកយាម
មកដល់លើកទីពីរនេះ ព្រះបបបានប្រកាសយ៉ាងទន់ភ្លន់ថា: “ តថាគតបានបញ្ចប់ការសន្ទនារបស់តថាគតហើយ” ហើយ “ឥឡូវនេះអ្នកអាចធ្វើតាម
បំណងរបស់អ្នកចុះ”។
ពីព្រោះតែលោកមេបញ្ញាការកងវីរសេនាធំបានស្រឡាំងកាំងនូវអ្វីដែលបានកើតឡើងនោះ គាត់ក៏បានឈប់ទទួលភារកិច្ចក្នុងការធ្វើគតព្រះបប។
ព្រះបបនិងអានីសត្រូវបានគេនាំយកទៅទីលានប្រហាជីវិតសាជាថ្មី ពេលនោះកងវីរសេនាធំមួយផ្សេងទៀត ត្រូវបានគេនាំចូលមកដើម្បីអនុវត្តការ
ប្រហារជីវិតនេះ។ ព្រះបប និង អានីសត្រូវបានគេចងនឹងខ្សែពួរនៅទីលានប្រហារជីវិតនោះ ទាហានបានចាប់ផ្តើមបាញ់កាំភ្លើងឡើង លើកនេះគ្រាប់
កាំភ្លើងបានបាញ់ចំទិសដៅ។ ព្រះកាយរបស់ព្រះបប និង អានីសត្រូវបានធ្វើឲ្យសុះសាច់នៅសល់តែព្រះភ័ក្ររបស់ទ្រង់និង អានីសស្ទើរតែគ្មានប៉ះពាល់
បន្តិចសោះឡើយ។ សូមញ្ជាក់ថាពេលដែលកងវីរសេនាធំកំពុងរៀបចំធ្វើការបាញ់ប្រហារនោះ ព្រះបបបានបញ្ជាក់នូវព្រះបន្ទូលចុងក្រោយទាំងនេះ
ទៅកាន់ហ្វូងមនុស្សថា: “អ្នកបានជឿចំពោះតថាគត ឱ! អ្នកជំនាន់ក្រោយអើយ អ្នករាល់គ្នាក្នុងចំណោពពួកអ្នកនឹងបានធ្វើតាមគំរូយុវជននេះ ដែល
បានឈរក្នុងជួរដ៏ខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមពួកអ្នកហើយគាត់បានពេញចិត្តនឹងធ្វើពលិកម្មខ្លួនគាត់តាមមាគ៌ារបស់តថាគត។ ថ្ងៃណាមួយពេលដែលអ្នក
ទទួលស្គាល់តថាគត ថ្ងៃនោះតថាគតពុំបាននៅជាមួយអ្នកទៀតឡើយ” ។
ព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍បានបញ្ជាក់ពីព្រះបបថា : “ចូរសំលឹងមើលនូវភាពរឹងមាំនៃសោភណ្ឌភាពរបស់ព្រះដែលបានបង្ហាញឲ្យឃើញ”។ពិភពលោកទាំង
មូលបានងើបឡើងដើម្បីរារាំងទ្រង់ ប៉ុន្តែពួកគេបានទទួលបរាជ័យយ៉ាងអាម៉ាស។ កាន់តែធ្វើបាបដល់ព្រះបបនោះភាពអត់ធ្មត់របស់ទ្រង់កាន់តែរឹងមាំ
ឡើង ពលវសទ្ធារបស់ទ្រង់កាន់តែកើនឡើង ក្តីស្រឡាញ់របស់ទ្រង់មានភាពកាន់តែត្រចះត្រចង់។ ទាំងនេះគឺជាសក្ខីកម្ម ហើយគ្មាននរណាម្នាក់អាច
ប្រកែកនិងប្រឆំាងនូវពាក្យពិតទាំងនេះទេ។ ចុងក្រោយទ្រង់បានឡើងទៅឋានសួគ៌ដែលជាឋានបរមសុខ។
អេ អែល អិម នីកូឡាស៏(A.L.M. Nicolas) ដែលបានកត់ត្រាទុកប្រវត្តិរបស់ព្រះបបថា : “ទ្រង់បានលះបង់ព្រះកាយនិង វិញ្ញាណក្ខន្ធ ទ្រង់ផ្ទាល់សម្រាប់
មនុស្សជាតិ សម្រាប់មនុស្សជាតិទ្រង់ស៊ូទ្រាំ ឲ្យគេប្រមាថ តិះដៀល ធ្វើទារុណ្ឌកម្ម និង ធ្វើទុកបុកម្នេញ។ ទ្រង់បានបោះត្រាចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងនៃ
ភាពជាបងប្អូនសកល ដោយឈាមផ្ទាល់របស់ទ្រង់។ ដូចព្រះយេស៊ូបានប្រគល់ជីវិតដើម្បីប្រកាសសម័យនៃសុខុដុម សមធម៌និងសេចក្តីស្រឡាញ់
ដូចជាបងប្អូន ”។
ក្នុងរយ:ពេលបេសកកម្ម៦ឆ្នាំដ៏ខ្លីរបស់ព្រះបប ជាផ្នែកមួយនៃនិមិត្តរូបដ៏ក្លៀវក្លានិងមានការភ្ញាក់ផ្អើលនៃការផ្លាស់ប្តូរទៅកាន់មនសិការសកលដែល
ព្រះបបបានអំពាវនាវដល់មនុស្សជាតិឲ្យអនុវត្ត។ តាំងពីការប្រកាសប្រកបដោយភាពអង់អាចរបស់ទ្រង់នាពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ ការរីកចំរើនផ្នែក
បច្ចេកវិជ្ជា និង វិទ្យាសាស្រ្តដែលមិនអាចប្រៀបផ្ទឹមបានឡើយ គឺពិតប្រាកដណាស់បានផ្តល់នូវពន្លឺដំបូងនៃសង្គមសកលមួយ។ តួនាទីរបស់ទ្រង់ក្លាយ
ជា “ប្រភពនៃគ្រប់ការបង្កើតទាំងអស់” ព្រះបបបានចាប់ផ្តើមជុំថ្មីមួយប្រកបដោយភាពរំជួលចិត្ត ប្រកបដោយប្រឌិញាណនិងរបកគំឃើញរបស់
មនុស្សជាតិ។ “វាយោរំភើយ” នៃចំណេះដឹងរបស់ព្រះគឺបាន “ធ្វើឲ្យមនុស្សមានការគិតច្រើន” ហើយ “ធ្វើឲ្យស្មារតីរឹងប៉ឹង”។
ការលេចឡើងដំណាលគ្នានៃព្រះសាស្តាភ្លោះរបស់ព្រះ ព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍ថ្លែងដោយទ្រង់ផ្ទាល់ថា:“វាគឺជាអាថ៌កំបាំងដែលគ្មានមនុស្សណាម្នាក់
អាចស្វែងយល់បានទេ”។ សម្រាប់សាសនិកបាហៃ ការលេចឡើងដំណាលគ្នានៃព្រះសាស្តាភ្លោះនេះគឺពោលអះអាងថា ការស្ថាបនាសន្តិភាពសកល
-- “ អាណាចក្ររបស់ព្រះ”--គឺមិនយូរប៉ុន្មានទេហើយជា ភស្តុតាងនៃភាពអស្ចារ្យដ៏មហិមានៃការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍។ អង្គពិសិដ្ឋអាប់
ឌុលបាហាដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍ជាអ្នកបន្តបានពន្យល់ថា: “ព្រះបបដែលជាភាពខ្ពង់ខ្ពស់មួយគឺជាអរុណរះនៃសច្ចធម៌
ភាពរុងរឿងនៃពន្លឺរបស់ទ្រង់នឹងចែងចាំងពន្លឺគ្រប់ទិសតំបន់។ ព្រះបបគឺជាបុព្វនិមិត្តនៃពន្លឺដែលអស្ចារ្យបំផុតរបស់ព្រះ វត្ថុដែលបញ្ចេញពន្លឺដ៏ត្រចះ
ត្រចង់ (ព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍)” ។ សោភណ្ឌភាពដ៏ស្រស់ត្រកាលរបស់ព្រះ ( ព្រះបាហាអ៊ុលឡាហ៍) គឺជាព្រះសាស្តាដែលបានសន្យាទុកមួយព្រះអង្គ
ក្នុងព្រះគម្ពីរកាលពីអតីត ការត្រាស់ដឹងនៃប្រភពពន្លឺរបស់ព្រះដែលបានបញ្ចេញពន្លឺពីភ្នំ ស៊ីណៃ(Sinai) ដែលមានពន្លឺសន្ធោសន្ធៅ។ យើងគ្រប់គ្នា
ជាអ្នកបម្រើនៅឯធរណីទ្វាររបស់ទ្រង់ហើយឈរចាំថែរក្សានៅទ្វារនីមួយៗរបស់ទ្រង់។
ចេតិយរបស់ព្រះបប នៅទីក្រុងហៃហ្វានៃប្រទេសអ៊ីស្រាអែលដែលជាទីកន្លែងបញ្ចុះព្រះសពរបស់ព្រះបប។
រក្សាសិទ្ធគ្រប់យ៉ាង ដោយសហគមន៍សាសនាបាហៃប្រចាំកម្ពុជា